Trường phái "Ngoại giao cây tre": Kim chỉ nam cho đối ngoại nhân dân

"Tôi nhớ khái niệm "Ngoại giao cây tre" được Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đề cập lần đầu tiên vào năm 2016. Gần đây nhất, chúng ta có một cuốn sách nói rất kỹ về trường phái đối ngoại, ngoại giao Hồ Chí Minh mang đậm bản sắc dân tộc Việt Nam thể hiện được tâm hồn, cốt cách, khí phách của dân tộc, của con người Việt Nam với ba cụm từ rất quan trọng, có thể nói là 3 từ khóa: gốc vững, thân chắc, cành uyển chuyển", ông Phan Anh Sơn chia sẻ trong cuộc gặp mặt truyền thông trước thềm Tết Giáp Thìn.

Theo Chủ tịch VUFO, "gốc vững" trong đối ngoại nhân dân chính là những mục tiêu của đường lối đối ngoại Việt Nam: thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, vì hòa bình, hợp tác, hữu nghị.

"Gốc vững ở đây là lợi ích quốc gia dân tộc, đó là cái bất biến. Gốc vững ở đây chính là sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Gốc vững ở đây cũng có thể là tinh thần, ý chí, cốt cách của con người và dân tộc Việt Nam, đó là tự lực, tự cường, độc lập, tự chủ", ông nhấn mạnh.

"Tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh có ba điểm nhấn lớn, thể hiện đúng như lời Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nói. Đầu tiên là độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội; thứ hai là độc lập, tự chủ và đoàn kết quốc tế; thứ ba là ngoại giao hòa bình, rộng mở, thêm bạn bớt thù", ông nhấn mạnh.

Vì vậy, khái niệm "gốc vững" đại diện cho ý chí tự lực tự cường, ý chí độc lập tự chủ; đại diện cho tư tưởng lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam; là mục tiêu của đường lối đối ngoại; là lợi ích quốc gia dân tộc.

Theo ông Phan Anh Sơn, "thân chắc" chính là sự phối hợp giữa 3 trụ cột ngoại giao, đó là đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước và đối ngoại nhân dân. Tại hội nghị tổng kết công tác đối ngoại năm 2023 diễn ra vào ngày 8/1/2024, đồng chí Thường trực Ban Bí thư Trương Thị Mai nhấn mạnh: nhiệm vụ quan trọng của ba trụ cột đối ngoại chính là công tác phối hợp. Nếu công tác phối hợp tốt thì sẽ tạo ra sức mạnh tổng hợp cho nền ngoại giao đối ngoại Việt Nam.

"Cành uyển chuyển" cũng phù hợp và ứng với phương châm của đối ngoại nhân dân, đó là chủ động, linh hoạt, sáng tạo và hiệu quả. Chủ động, linh hoạt, sáng tạo và hiệu quả và sự uyển chuyển của đối ngoại nhân dân thể hiện bản chất của công tác đối ngoại nhân dân.

Bản chất của công tác đối ngoại nhân dân chính là công tác dân vận quốc tế, thuyết phục, vận động bạn bè, nhân dân, phong trào, chính khách các nước ủng hộ lợi ích quốc gia dân tộc của chúng ta, ủng hộ những điều mà chúng ta mong muốn.

"Sự uyển chuyển của đối ngoại nhân dân là ngoại giao tâm công, tác động vào lòng người, chuyển hóa tình thế, vận động để các bạn ủng hộ lợi ích quốc gia dân tộc của chúng ta", ông nhấn mạnh.

Điểm sáng của ngoại giao nhân dân trong năm 2023

Với những định hướng rõ ràng và cụ thể nêu trên, ông Phan Anh Sơn đã chia sẻ về những thành tựu mà công tác ngoại giao nhân dân đã đạt được trong năm 2023.

Theo ông Phan Anh Sơn, năm 2023, bối cảnh tình hình thế giới có nhiều biến động, đặt ra cho Việt Nam nhiều thách thức, khó khăn.

Nhưng dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo sáng suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam, năm 2023 công tác đối ngoại và ngoại giao đã đạt được nhiều kết quả, thành tựu quan trọng, có ý nghĩa lịch sử, trở thành một điểm sáng đầy ấn tượng trong toàn bộ những kết quả, thành tựu chung của đất nước, trong đó nổi bật là ngoại giao cấp cao.

Việt Nam đã thực hiện gần 50 chuyến công tác của lãnh đạo cấp cao Việt Nam đi sang các nước và cũng đón khoảng 50 đoàn lãnh đạo của các quốc gia đến Việt Nam.

Trong tổng thể của một năm thành công của đối ngoại Việt Nam, đối ngoại nhân dân nói riêng và hệ thống của Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam (VUFO) với vai trò là trụ cột, là nòng cốt trong công tác đối ngoại nhân dân Việt Nam cũng có những đóng góp nhất định.

Thứ nhất, về hoạt động về hòa bình, đoàn kết, hợp tác, hữu nghị và quan hệ với các nước trên thế giới: Trong năm 2023, việc duy trì quan hệ với các đối tác hiện có của VUFO được củng cố thêm một bước. VUFO mở rộng mạng lưới đối tác trong hệ thống để thích nghi với sự thay đổi trong tình hình thế giới.

Thứ hai, năm 2023, VUFO đã triển khai nhiều hoạt động đối ngoại nhân dân nhân kỷ niệm 50 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam với các nước và lễ kỷ niệm Hiệp định Paris được ký ngày 27/1/1973. VUFO đã triển khai các chuỗi hoạt động kỷ niệm 50 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao bằng các hình thức mới, nội dung mới, cách tiếp cận mới và có thêm sự tham gia mới từ các đối tác nước ngoài.

Thứ ba, đối với các hoạt động cấp cao của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, VUFO và các tổ chức nhân dân, đoàn thể đã thực hiện thành công theo chỉ đạo khi được giao trách nhiệm thực hiện các hoạt động đối ngoại trên kênh nhân dân.

Trong năm 2023, VUFO đã thực hiện nhiều hoạt động đối ngoại trong khuôn khổ cấp cao. Trong quá trình tổ chức, VUFO đã cố gắng thực hiện tốt để nhằm mục đích vừa duy trì vừa củng cố nền tảng quan hệ hữu nghị và hợp tác trên kênh nhân dân giữa Việt Nam với các nước trên thế giới.

Cũng trong khuôn khổ này, VUFO một lần nữa khẳng định với lãnh đạo và nhân dân thế giới: "Việt Nam trước sau như một. Việt Nam trước đây như thế nào thì bây giờ chúng tôi vẫn thủy chung, nghĩa tình và nhớ ơn, công lao, sự đóng góp và ủng hộ của các bạn".

Thứ tư, công tác vận động phi chính phủ nước ngoài cũng đạt được con số ấn tượng. Giá trị giải ngân viện trợ năm 2023 đạt 223,3 triệu USD. Năm 2023, bối cảnh tình hình thế giới có nhiều biến động, tác động của dịch bệnh, chiến tranh, các cuộc xung đột. Nhiều nước đã điều chỉnh chính sách đối ngoại, trong đó có điều chỉnh các chính sách viện trợ cho các quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam.

Trước bối cảnh như vậy, VUFO đã đổi mới hình thức và phương thức tiếp cận vận động viện trợ phi chính phủ nước ngoài.

Đặc biệt, năm 2023, tiếp nối chủ trương kết hợp nhuần nhuyễn giữa vận động viện trợ gắn với vận động chính trị đối ngoại, các chuyến công tác ra nước ngoài dưới hình thức Ủy ban công tác về các tổ chức phi chính phủ nước ngoài và VUFO đã bám sát chủ trương phải kết hợp nhuần nhuyễn giữa vận động viện trợ với vận động chính trị nước ngoài. Việc kết hợp này đã tạo được những kết quả rất tích cực.

Thứ năm, công tác nghiên cứu, tham mưu và thông tin tuyên truyền đối ngoại có những điểm sáng. Trong năm 2023, VUFO có chủ trương nâng cao chất lượng công tác nghiên cứu tham mưu với mục tiêu nghiên cứu theo dõi, nắm bắt, đánh giá tình hình ở các nước, các khu vực và trên toàn thế giới.

Mảng thông tin tuyên truyền đối ngoại, VUFO thực hiện tốt việc đổi mới công tác thông tin tuyên truyền đối ngoại, trong đó đặc biệt nhấn mạnh vào việc chuyển tải thông tin về đất nước, con người, chính sách, văn hóa, quan hệ hữu nghị, hợp tác  của Việt Nam với bạn bè quốc tế.

Đây là nhiệm vụ quan trọng số một của công tác thông tin đối ngoại để đối tác và bạn bè của Việt Nam ở các châu lục không bị "đói" thông tin về Việt Nam, giúp các bạn nhận được những thông tin kịp thời nhất, đúng đắn nhất qua một kênh chính thống về Việt Nam về các vấn đề, trên mọi lĩnh vực.

Định hướng của đối ngoại nhân dân năm 2024

Trước bối cảnh tình hình thế giới và khu vực, cũng như vị thế mới của Việt Nam trên trường quốc tế, trong năm 2024, VUFO xác định một số nội dung trọng tâm như sau:

Thứ nhất, trên khía cạnh hòa bình, đoàn kết, hữu nghị: VUFO tiếp tục đổi mới tư duy, hình thức, phương thức, cách tiếp cận trong việc triển khai các hoạt động đối ngoại trên kênh nhân dân.

Hoạt động đối ngoại nhân dân khi triển khai không mang tính chất hình thức lễ lạt mà hiệu quả, có chiều sâu, góp phần cùng các trụ cột đối ngoại là đối ngoại Đảng và ngoại giao Nhà nước làm sâu sắc đường lối đối ngoại, chủ trương đối ngoại và thực hiện các mục tiêu đối ngoại của Việt Nam.

Thứ hai, tập trung đào tạo cán bộ chuyên trách làm công tác đối ngoại nhân dân với những yêu cầu, cách thức và nội dung mới. Trong những năm vừa qua, VUFO đã có chương trình tổng thể để đào tạo cán bộ. Nhiệm vụ đặt ra là VUFO phải thực hiện đào tạo bồi dưỡng cán bộ chuyên trách làm công tác đối ngoại nhân dân trong toàn hệ thống liên hiệp ở cả hai cấp: trung ương và cấp tỉnh, thành phố.

Thứ ba, VUFO sẽ tiếp tục mở rộng đối tác trên kênh nhân dân ở khắp các châu lục mà Liên hiệp đã và đang có quan hệ.

Thứ tư, trước bối cảnh rất nhiều chính sách của các nước thay đổi, công tác phi chính phủ nước ngoài đặt ra yêu cầu phải có cách tiếp cận mới. Cách tiếp cận mới ở đây là đa dạng hóa được nguồn viện trợ phi chính phủ nước ngoài cho Việt Nam để thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế xã hội mà Đại hội XIII đã đề ra.

Đặc biệt đến năm 2030, công tác phi chính phủ nước ngoài không chỉ đơn thuần vận động ở những nguồn mà VUFO đã có quan hệ, kinh nghiệm, quen với việc vận động mà dứt khoát phải mở rộng. Năm nay và các năm tiếp theo, VUFO sẽ tập trung nhiều hơn nữa vào các cơ quan, bộ, ngành, các cơ quan Quốc hội của các nước…

Những cơ quan này có thẩm quyền phê duyệt ngân sách viện trợ cho các nước đang phát triển nằm trong tổng thể chính sách đối ngoại của các quốc gia.

Ngoài ra, VUFO sẽ vận động nhiều hơn các doanh nghiệp lớn. Việc Việt Nam nâng cấp quan hệ với những đối tác quan trọng dưới tác động của cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, có một làn sóng nhiều công ty, doanh nghiệp lớn của các nước dịch chuyển hướng đầu tư vào Việt Nam và các quốc gia xung quanh.

VUFO sẽ tận dụng được những cơ hội này để công ty, doanh nghiệp lớn vào đây sẽ thực hiện những trách nhiệm xã hội đối với sự phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam một phần. Và một phần là góp phần giúp đỡ Việt Nam trong việc khắc phục hậu quả chiến tranh để lại.

Về mảng công tác thông tin tuyên truyền đối ngoại, VUFO có một mục tiêu lớn là đổi mới về nội dung và hình thức. Với một mục tiêu duy nhất là làm sao hệ thống đối tác bạn bè của Việt Nam trên kênh nhân dân phải nhận được thông tin nhanh hơn, kịp thời hơn, chính xác hơn, đa dạng hơn trên các mặt về Việt Nam để chuyển tải tới các bạn.