Đối ngoại nhân dân trong tình hình mới: nhận diện cơ hội, thách thức và yêu cầu

Đối ngoại đi đầu đóng góp vào các mục tiêu an ninh, phát triển và vị thế của đất nước

Nêu quan điểm về công tác ĐNND trong tình hình mới, ông Trịnh Minh Mạnh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách đối ngoại, Bộ Ngoại giao cho rằng Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đã đặt ra yêu cầu: “Tiếp tục phát huy vai trò tiên phong của đối ngoại trong việc tạo lập và giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, huy động các nguồn lực bên ngoài để phát triển đất nước, nâng cao vị thế và uy tín của đất nước. Xây dựng nền ngoại giao toàn diện, hiện đại với ba trụ cột là đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước và đối ngoại nhân dân”. Như vậy, với yêu cầu đó, đối ngoại nói chung và ĐNND nói riêng, với tư cách là 1 trong 3 trụ cột của nền ngoại giao toàn diện, hiện đại có nhiệm vụ hết sức to lớn, đó là đi đầu đóng góp vào các mục tiêu an ninh, phát triển và vị thế của đất nước.

Để có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ đó, mỗi trụ cột và binh chủng đối ngoại trong thời gian tới sẽ phải cụ thể hóa đường lối đối ngoại của Đại hội XIII bằng các chiến lược, chính sách và các biện pháp cụ thể.

Nhiệm vụ đối ngoại mà ĐNND có thế mạnh và có thể hỗ trợ đắc lực hơn nữa cho ngoại giao Nhà nước trong tình hình mới là tăng độ tin cậy để củng cố đoàn kết và hữu nghị với các nước láng giềng, vành đai an ninh trực tiếp của Việt Nam thông qua các hoạt động hòa bình, đoàn kết, hữu nghị...

Bên cạnh đó, góp phần bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc cũng là một trong những lĩnh vực thế mạnh của ĐNND cần phát huy hơn nữa. Thông qua các hoạt động hòa bình, đoàn kết, hữu nghị, cũng như tham gia tại các diễn đàn đa phương nhân dân để tăng cường thông tin về tình hình Biển Đông, đấu tranh với những quan điểm sai trái, thù địch, đề cao tính chính nghĩa, phù hợp với luật pháp quốc tế, nhất là Luật biển 1982, qua đó tranh thủ sự ủng hộ của bạn bè và dư luận quốc tế đối với cuộc đấu tranh bảo vệ chủ quyền biển đảo của ta. Đồng thời, phát huy vai trò chủ động, sáng tạo của các tổ chức hữu nghị ở địa phương biên giới trong việc tăng cường hữu nghị và hợp tác với nhân dân các nước bạn, góp phần duy trì, củng cố biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển.

Thông qua công tác phi chính phủ nước ngoài, ĐNND cần tiếp tục tăng cường vận động các khoản viện trợ phục vụ cho phát triển, nhất là trong các lĩnh vực giảm nghèo đa chiều, khắc phục hậu quả thiên tai, nâng cao chất lượng y tế, giáo dục… Thông qua công tác đối với đồng bào Việt Nam ở nước ngoài để tranh thủ nguồn lực cả về trí tuệ và vật chất của kiều bào cho phát triển đất nước.

Thông qua các diễn đàn nhân dân đa phương cũng như qua các quan hệ đối tác, các địa phương kết nghĩa, ĐNND cũng có thể đẩy mạnh tuyên truyền quảng bá hình ảnh đất nước Việt Nam hòa bình, hữu nghị, đạt nhiều thành tựu trong đổi mới và phát triển, có vị thế ngày càng cao trong khu vực và thế giới.

Phát huy hiệu quả sự phối hợp giữa đối ngoại nghị viện và ĐNND

Nhằm phát huy hiệu quả sự phối hợp giữa đối ngoại nghị viện và ĐNND trong tình hình mới, bà Lê Thu Hà, Ủy viên Thường trực Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội cho rằng cần chú ý 6 vấn đề. Cụ thể, kết hợp hoạt động ĐNND và đối ngoại Quốc hội tại các địa bàn trọng điểm, trên các vấn đề nhạy cảm, thông qua việc chủ động đối thoại cởi mở, thẳng thắn và xây dựng để bạn bè quốc tế ngày càng hiểu đúng về Việt Nam, đánh giá cao Việt Nam, mong muốn hợp tác với Việt Nam và tin cậy Việt Nam.

Bên cạnh đó cần kết hợp trong công tác vận động viện trợ phi chính phủ nước ngoài cho Việt Nam, coi kênh này là một kênh vận động về chính trị, kinh tế có ý nghĩa.

ĐNND và đối ngoại Quốc hội cũng cần phối hợp làm tốt công tác vận động cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài hướng về Tổ quốc và các hoạt động nhằm tăng cường quan hệ hữu nghị và hợp tác giữa Việt Nam với các nước; góp phần đẩy mạnh hợp tác giữa Việt Nam và các nước trên các lĩnh vực kinh tế, văn hoá, giáo dục, khoa học, kỹ thuật… Đẩy mạnh công tác thông tin đối ngoại; lựa chọn những cách thức phù hợp để nâng cao hơn nữa trong việc cung cấp thông tin cho bạn bè khu vực và quốc tế về Việt Nam cũng như hoạt động của Quốc hội Việt Nam.

Ủy ban Đối ngoại và Liên hiệp Hữu nghị có thể nghiên cứu, xây dựng quy chế phối hợp công tác, mở rộng các hình thức, phương thức phối hợp hoạt động...

ĐNND cần đặt nội dung hợp tác cùng có lợi lên ưu tiên hàng đầu

Đại sứ Nguyễn Tâm Chiến, Chủ tịch Hội Việt – Mỹ cho rằng trong tình hình mới, cơ hội đi liền với thách thức, những người làm công tác ĐNND cần đẩy mạnh nghiên cứu lợi ích trong triển khai đối ngoại nói chung và ĐNND nói riêng. Hiện nay, khi chủ nghĩa dân tộc đang trỗi dậy mạnh mẽ trên thế giới, chúng ta cần nghiên cứu để xác định được những điểm chung với đối tác từ đó thúc đẩy sự hợp tác thiết thực, hiệu quả.

ĐNND cần đặt nội dung hợp tác cùng có lợi lên ưu tiên hàng đầu. Hợp tác không chỉ ở lĩnh vực kinh tế thương mại mà phải đẩy mạnh trên tất cả các lĩnh vực như giao lưu văn hoá, khoa học, công nghệ…

Bên cạnh đó, tình hình mới cũng đặt ra yêu cầu đối với đội ngũ cán bộ, những người làm công tác ĐNND phải được đào tạo, có kiến thức, hiểu về văn hoá thế giới, ngoại ngữ và đặc biệt là khả năng phối hợp với đối tác.

Cần nâng cao nhận thức về ĐNND

Chia sẻ về bài học kinh nghiệm đối với công tác ĐNND sau 10 năm thực hiện Chỉ thị số 04-CT/TW, ông Trần Đắc Lợi - nguyên Phó Trưởng ban thường trực, Ban Đối ngoại Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch thường trực Quỹ Hòa bình và Phát triển Việt Nam cho rằng cần chú ý đến bài học về nhận thức vai trò của ĐNND để từ đó khắc phục hiện tượng coi nhẹ ĐNND.

Theo ông Lợi, trong thời kỳ mới này công tác nhân dân có vai trò quan trọng hơn bởi ba yếu tố: Một là xu thế dân chủ hóa đang diễn ra trên thế giới làm gia tăng vai trò của nhân tố phi nhà nước trong quan hệ đối ngoại. Hai là các thế lực chính trị, kinh tế, quốc gia đều gia tăng sử dụng kênh ĐNND để tăng cường quyền lực mềm nhằm thúc đẩy các mục tiêu của mình. Thứ ba, Việt Nam đang hội nhập quốc tế toàn diện, các nhân tố đối ngoại ngày càng gắn kết với đối nội nên sự tham gia của nhân dân vào vấn đề đối ngoại ngày càng trực tiếp và mạnh mẽ.

“Bên cạnh đó, cũng cần nhận thức rõ rằng đặc trưng công tác ĐNND là công tác dân vận đối ngoại, lấy vận động thuyết phục là chính nhằm chinh phục trái tim, khối óc, tranh thủ sự ủng hộ của bạn bè quốc tế. Với nhận thức như vậy cần chú ý đánh giá kết quả của ĐNND, chú ý đến cả kết quả vô hình là thái độ, nhận thức, sự ủng hộ tinh thần của bạn bè quốc tế đối với chúng ta chứ không chỉ coi trọng lợi ích hữu hình, vật chất. Cần chú ý đến đặc điểm phi chính thức, phi nhà nước của ĐNND để phát huy, thể hiện được khả năng linh hoạt của nó. Cần chú trọng bố trí cán bộ tinh tế, phù hợp” – ông Lợi nhấn mạnh.

Bên cạnh các nhiệm vụ truyền thống, ông Trần Đắc Lợi cũng đề xuất bổ sung nhiệm vụ mới là tham gia thúc đẩy, đấu tranh bảo vệ lợi ích quốc gia dân tộc, nâng cao hình ảnh, vị thế quốc tế của Việt Nam. Nhiệm vụ này lâu nay ĐNND vẫn làm, nhưng chưa được xác định trong các văn bản chỉ đạo, chưa thành nhiệm vụ chính.

Đối với công tác ĐNND trong giai đoạn tới, ông Lợi cũng đưa ra đề xuất với 6 giải pháp chính: Nâng cao nhận thức về ĐNND và có văn bản chỉ đạo mới thể hiện rõ các nhận thức góp phần tạo sự chuyển biến thực sự đột phá để đáp ứng nhu cầu tình hình mới; Tập trung tăng cường nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ ĐNND; Hoàn thiện cơ chế, nâng cao hiệu quả chỉ đạo quản lý đối với hoạt động ĐNND và các cơ chế phối hợp với ĐN Đảng, ngoại giao nhà nước; Tăng cường đầu tư cho công tác nghiên cứu về tình hình, phong trào nhân dân thế giới, khu vực và công tác ĐNND; Nhận diện, phân loại đối tác, xây dựng và triển khai chiến lược phát triển quan hệ đối tác trên mặt trận ĐNND; Đổi mới, nâng cao hiệu quả ĐNND làm sao để nâng cao hiệu quả chính trị, tính thiết thực chứ không chỉ hình thức.

Xác định rõ vị trí, vai trò và các chế độ chính sách đối với người lao động làm việc tại Liên hiệp và các Hội Hữu nghị địa phương

Nhằm nâng cao hiệu quả công tác ĐNND trong tình hình mới, bà Lê Thị Thanh Giang, Chủ tịch Liên hiệp Hữu nghị TP Cần Thơ cũng đưa ra một số kiến nghị, đề xuất. Đối với cấp Trung ương, Liên hiệp Hữu nghị Cần Thơ đề xuất các quan điểm, tư tưởng chỉ đạo và nội dung Chỉ thị 04-CT/TƯ vẫn còn nguyên giá trị nên cần được tiếp tục khẳng định, làm rõ thêm. Đồng thời cần bổ sung các nội dung chỉ đạo mới phù hợp với tình hình thực tiễn bằng một Chỉ thị mới của Ban Bí thư thay thế cho Chỉ thị 04-CT/TW; thiết lập cơ chế và triển khai phối hợp thường xuyên, chặt chẽ, hiệu quả và toàn diện giữa Đối ngoại Đảng, Ngoại giao Nhà nước và ĐNND. Cần ban hành những văn bản nhằm thể chế hóa Chỉ thị 04, Chỉ thị 38 của Ban Bí thư và các văn bản pháp luật có liên quan, xác định rõ vị trí, vai trò và các chế độ chính sách đối với người lao động làm việc tại Liên hiệp và các Hội hữu nghị địa phương trong tình hình mới.

Đối với địa phương, Liên hiệp Hữu nghị Cần Thơ đề nghị tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo toàn diện của Thành ủy, Ủy ban nhân dân, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố đối với công tác ĐNND. Đề nghị Ủy ban nhân dân thành phố chỉ đạo Sở Nội vụ, Sở Tài chính tham mưu ban hành các văn bản quy phạm pháp luật trong đó quy định rõ địa vị pháp lý, thống nhất tổ chức bộ máy, đảm bảo kinh phí, chế độ, chính sách và các điều kiện cần thiết khác để Liên hiệp, các Hội hữu nghị hoạt động có hiệu quả các nhiệm vụ đã được Đảng, Nhà nước giao; tăng cường cơ chế phối hợp cung cấp thông tin để Liên hiệp và các Hội hữu nghị thành viên có điều kiện nâng cao chất lượng công tác nghiên cứu, tham mưu đối với công tác thông tin đối ngoại.

Liên hiệp Hữu nghị Cần Thơ cũng đề nghị Liên hiệp Hữu nghị Việt Nam, Ủy ban nhân dân thành phố tiếp tục tạo điều kiện tăng cường đào tạo, tập huấn, bồi dưỡng nâng cao trình độ lý luận chính trị, kiến thức ĐNND, ngoại ngữ, kỹ năng vận động viện trợ phi chính phủ nước ngoài cho đội ngũ cán bộ làm công tác ĐNND.

Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ làm công tác ĐNND

Chia sẻ một số suy nghĩ về ĐNND trong tình hình mới, ông Vũ Xuân Hồng - nguyên Chủ tịch Liên hiệp Hữu nghị cũng cho rằng cần có nhận thức đúng đắn, thống nhất về ĐNND để có những ứng xử phù hợp. Cần khẳng định vai trò vị trí không thể thay thế của ĐNND trong nền ngoại giao hiện đại của Việt Nam chính là bản sắc, tính quần chúng từ đó hình thành phương thức hoạt động, ngôn ngữ, cách làm phù hợp.

Bên cạnh đó, ĐNND trong tình hình mới cũng cần sự nhiệt huyết, dấn thân và đam mê của những người hoạt động trong lĩnh vực này. Điều này không chỉ mang lại hiệu quả mà còn có thể có thêm những sáng tạo, ý tưởng độc đáo cho hoạt động ĐNND.

Về năng lực đội ngũ cán bộ, trong tình hình mới công tác ĐNND cần có một đội ngũ cán bộ thế hệ mới, chuyên trách ở cấp TƯ và địa phương. Mỗi cán bộ có thể độc lập tác chiến, trở thành người tuyên truyền chân thành dựa trên bản sắc văn hoá của Việt Nam thuyết phục bạn bè quốc tế hiểu từ đó ủng hộ, hỗ trợ Việt Nam.

Ngoài ra cũng cần Nhà nước hoá các chủ trương, chỉ thị, chính sách đối với ĐNND và chăm lo đời sống cho cán bộ những người thực hiện công tác ĐNND đảm bảo thu nhập để tập trung cho công việc.

Bổ sung phương châm thích ứng cho ĐNND

Phát biểu tại tọa đàm, bà Nguyễn Thu Hiền - Phó trưởng ban tập sự Ban Công tác đa phương (Liên hiệp Hữu nghị Việt Nam) cho rằng, bên cạnh các phương châm chủ động, linh hoạt, sáng tạo và hiệu quả đã được phát huy trong thời gian qua, trong tình hình mới ĐNND cần bổ sung phương châm “thích ứng”. Sự thích ứng liên quan đến hai vấn đề là tư duy mở trong ĐNND để mở rộng đối tác hơn nữa và thích ứng trong khả năng của người cán bộ làm ĐNND trong việc cởi mở, đáp ứng môi trường mới, hiểu biết về văn hóa các nước, bạn bè quốc tế để dấn thân vào môi trường quốc tế một cách chủ động, bản lĩnh.

Thúc đẩy sự tham gia của thế hệ trẻ trong công tác ĐNND cũng là một vấn đề cần quan tâm và đẩy mạnh. “Chúng tôi muốn có chiến lược lâu dài, đào tạo bài bản về ĐNND cho các cán bộ, nhất là cán bộ trẻ. Thế hệ trẻ đầy nhiệt huyết, có những thế mạnh phù hợp với thời đại mới, khả năng làm việc năng động, sáng tạo. Do đó không phải vấn đề về con người mà về cơ chế, cách chúng ta điều hành nội bộ, cần tạo điều kiện cho cán bộ có thể phát triển, dấn thân vào công việc trực tiếp nhất, rèn luyện để có bản lĩnh” – bà Hiền nhấn mạnh.

Chủ tịch VUFO Nguyễn Phương Nga phát biểu tại tọa đàm. (Ảnh: Tuấn Việt)

Phát biểu kết luận toạ đàm, Chủ tịch Liên hiệp Hữu nghị Nguyễn Phương Nga bày tỏ vui mừng khi buổi tọa đàm đã diễn ra sôi nổi, phong phú và thu nhận được nhiều ý kiến tâm huyết.

Các đại biểu đã phân tích sâu sắc bối cảnh tình hình, thuận lợi và khó khăn cho công tác ĐNND trong bối cảnh mới; chia sẻ kinh nghiệm phong phú trong công tác ĐNND của các tổ chức, địa phương; đề xuất nhiều giải pháp cụ thể để nâng cao công tác ĐNND trong tình hình mới và đưa ra nhiều kiến nghị có cơ sở.

Bà Nguyễn Phương Nga cho rằng những chia sẻ, kiến nghị của các đại biểu sẽ là những đóng góp bổ ích giúp Liên hiệp Hữu nghị hoạch định chiến lược phát triển và kế hoạch hoạt động trong thời gian tới.